Historia filmu
Powstanie filmu wiązało się z odkryciem niedoskonałości ludzkiego wzroku i jego opóźnień w przetwarzaniu obrazu. W związku z tym powstały urządzenia „oszukujące” wzrok, które ciąg szybko zmieniających się nieruchomych obrazków przeobrażały w ruchomy obraz. W 1877 roku Hannibal Goodwin opracował taśmę celuloidową, co znacząco przyspieszyło rozwój techniki filmowej. Pierwsze, prymitywne filmy powstały orientacyjnie w 1887 i 1888, a ich autorem był francuski wynalazca Louis Le Prince. Pod koniec XIX wieku powstało wiele eksperymentalnych urządzeń do wyświetlania filmów.Za pierwszych twórców w historii kina uznawani są bracia Auguste i Louis Lumière, którzy 13 lutego 1895 roku opatentowali urządzenie zwane kinematografem, a 28 grudnia 1895 roku zorganizowali pierwszy publiczny pokaz filmowy, który odbył się w Paryżu. Wśród ich pierwszych filmów znalazły się dokumentalne. Choć bracia Lumière uważali, że film nie ma przyszłości jako technologia, szybko stał się on wyrobem komercyjnym – w Stanach Zjednoczonych Edison produkował serię tanich, obliczonych na łatwy sukces produkcji wyświetlanych w jarmarkach (tzw. nickelodeony); jego napastliwa polityka wobec konkurencyjnych wytwórni filmowych spowodowała przenoszenie produkcji do Kalifornii. Zdegradowaną do jarmarcznej rozrywki sztukę filmową odnowił diametralnie francuski iluzjonista słynnym dziełem Podróż na księżyc, fantazją naukową z zastosowaniem pierwszych w dziejach kina trików filmowych. Rozwój francuskiej kinematografii doprowadził do powstania dwóch wytwórni filmowych. W USA narodził się specyficzny dla tego państwa gatunek westernu, rozpoczęty filmem Napad na ekspre, kręconym w plenerze, o rzetelnym montażu, ze słynną sceną bandyty mierzącego z pistoletu do widowni; tam też powstały pierwsze filmy sensacyjne. Równolegle z rozwojem kina powstawały pierwsze, nieudolne jeszcze i bardzo krótkie, adaptacje sztuk oraz utworów literackich.
Pierwszą prawdziwie epicką, nakręconą z wielkim rozmachem produkcją filmową okazały się Narodziny narodu autorstwa Davida Warka Griffitha; po raz pierwszy zastosowano w filmie dynamiczny montaż i spójną narrację, aczkolwiek dzieło Griffitha wzbudziło kontrowersje z powodu rasistowskiej wymowy; reżyser zrehabilitował się autorstwem czteroczęściowej epopei Nietolerancja o wpływie nienawiści na losy ludzkości. W Niemczech nastąpiły narodziny filmowego ekspresjonizmu, charakterystycznego ze względu na dbałość o stronę estetyczną; wskutek niego powstały arcydzieła takie, jak Gabinet doktora Caligari. Równolegle okresy świetności przeżywało kino szwedzkie, ze sztandarowymi produkcjami Skarb rodu Arne, Furman śmierci i Czarownice; głównym przedstawicielem coraz popularniejszej kinematografii duńskiej został Carl Theodor Dreyer. W Stanach Zjednoczonych przełomu lat 10. i 20. XX wieku powstał specyficzny rodzaj komedii filmowej, zwany burleską, oparty na komizmie sytuacyjnym oraz gagach; najsłynniejszymi twórcami komedii z tego okresu byli Charles Chaplin i Buster Keaton. Prężnie rozrastał się również przemysł filmowy z czołowymi wytwórniami typu Paramount, Twentieth Century-Fox, Metro-Goldwyn-Mayer, Warner Bros. czy RKO Pictures. W ZSRR z kolei tzw. radziecka szkoła montażu doprowadziła do powstania kinematografii rewolucyjnej, przemycającej w mniej lub bardziej bezpośredni sposób propagandę komunistyczną i genezę powstania państwa radzieckiego. Do najbardziej znanych twórców radzieckich lat 20. XX wieku należeli Siergiej Eisenstein, Wsiewołod Pudowkin i Ołeksandr Dowżenko. Początek lat 20. XX wieku to również czas narodzin reportażu dokumentalnego oraz nurtu surrealistycznego w kinie.

Ukazanie się w USA pierwszego filmu ze ścieżką dźwiękową pod tytułem Śpiewak jazzbandu wzbogaciło film o nowe środki wyrazu. Bardzo szybko wykorzystał je animator Walt Disney, który wyreżyserował pierwszy animowany film dźwiękowy pod nazwą Parowiec Willie. Popularność Śpiewaka jazzbandu wywołała powstanie gatunku filmu muzycznego, którego wczesnymi przedstawicielami były filmy Panowie w cylindrach, Lekkoduch oraz animowana Królewna Śnieżka i siedmiu krasnoludków. W Stanach Zjednoczonych wykształcił się także gatunek filmu gangsterskiego, którego najsłynniejszymi przedstawicielami były Mały Cezar, Człowiek z blizną oraz Aniołowie o brudnych twarzach. Reżyser Frank Capra zainicjował powstanie fabuł zaangażowanych, celujących w amerykański kapitalizm i korupcję. Swoboda artystyczna twórców w USA była jednak przytłumiona przez wymogi wytwórni filmowych oraz wprowadzenie Kodeksu Haysa. W 1939 r. Victor Fleming stworzył pierwsze arcydzieła używające technologii Technicolor. Równocześnie wysoką popularność przeżywały horrory oraz kino przygodowe.

Kinematografia amerykańska w latach 40. i 50. XX wieku wkroczyła w złotą erę jako wyznacznik nowych gatunków filmowych. John Ford reaktywował upadający western dynamicznym dziełem Dyliżans. Film Rebeka autorstwa Alfreda Hitchcocka zainicjował pojawienie się w filmie elementów suspensu, charakterystycznych dla jego późniejszych produkcji. Orson Welles z kolei stworzył mistrzowskie dzieło Obywatel Kane o rozbudowanej strukturze narracyjnej i przełomowych środkach artystycznych, zbliżających sztukę filmową do literatury. Słynny okazał się również odnoszący się do II wojny światowej w Europie melodramat Casablanca. Do innych klasycznych produkcji złoty ery Hollywoodu należą dramaty psychologiczne Gasnący płomień i Bulwar Zachodzącego Słońca. Renesans jako gatunek przeżywał western dzięki działalności takich twórców, jak John Ford, Howard Hawks. W latach trzydziestych dwudziestego wieku zaczęto zajmować się badaniem wpływu i oddziaływania filmu na psychikę widza. Payne Find, fundacja finansująca badania kina i jego wpływ na dzieci, przeprowadziła w 1933 r. szeroko zakrojone, profesjonalne badania prowadzone przez sztab socjologów, pedagogów i psychologów. Z opublikowanego dwunastotomowego raportu wynikało, że kino jest psychologicznie nieszkodliwe i nie stanowi konkurencji dla czytelnictwa.

powrót do strony głównej

Wszelkie prawa zastrzeżone